Một Bài Thơ Ít Người Được Biết Của Ôn Gìa Lam Tâm Không Vĩnh Hữu
ngày Hòa Thượng Thích Trí Thủ viên tịch (02/4/1984-2009)
MỘT BÀI THƠ ÍT NGƯỜI ĐƯỢC BIẾT CỦA ÔN GÌA LAM
Tâm Không Vĩnh Hữu
Vào
khoảng các năm 1972–1974, Cố Hòa thượng Thích Trí Thủ,
thường được Tăng Ni-Phật tử gọi cung kính gần gũi là
“Ôn Già Lam”, đang trong thời gian dài hoằng pháp tại Nha
Trang và các tỉnh miền Trung, Ôn tạm an trú trên chùa Hải
Đức, nơi có Phật học viện Trung Phần, trên ngọn đồi
Trại Thủy. Khoảnh vườn và thềm hiên phía trước tịnh
thất của Ôn dần dà trở thành một hoa viên nho nhỏ với
nhiều cây cảnh hoa lá đẹp lạ, là nhờ ở bàn tay chăm sóc
thương yêu của một vị cao tăng đức độ nhân từ.
Một
ngày nọ, Ôn nảy ra ý tưởng xây một hòn non bộ trên một
cái hồ nhỏ thả cá bảy màu. Theo sự hướng dẫn của Ôn,
các thầy Minh Thông và Chơn Trí đã bắt tay vào thực hiện
xong một hòn non bộ có hình dáng dài và cong theo hình chữ
S. Hình ảnh của quê hương đất nước đã hiển hiện. Ôn
hài lòng, gọi đó là hòn non bộ “Bản đồ Việt Nam”.
Từ khi có hòn non bộ, Ôn thường hay dành thời giờ rỗi
rảnh để chăm sóc, trang trí, điểm xuyết thêm những cảnh
vật nhỏ cho tác phẩm tâm đắc ấy, và đôi lúc Ôn cũng
có những giây phút tĩnh lặng đứng ngắm nhìn hình dáng của
đất Mẹ với vẻ đăm chiêu trăn trở…
Và,
thi phẩm “Vịnh bản đồ Việt Nam” của Ôn
Già Lam được ra đời. Bài thơ này rất ít người được
hay biết đến. Chỉ những ai được thân cận, gần gũi với
Ôn, và yêu văn chương thi phú thì mới biết rõ và còn
nhớ đến hôm nay. Đọc bài thơ này, chúng ta cảm ngay được
một tấm lòng yêu nước thương dân, một nỗi niềm ưu tư
khắc khoải của bậc chân tu luôn hướng về một ngày mai
thanh bình an lạc khắp ba miền tổ quốc.
Từ
trong Tăng nhân uy nghiêm, Thi nhân lộ diện, từng chữ từng
câu như rút từ ruột gan, từng ý từng tứ như chắt lọc
từ cái Tâm đã thấm nhuần đạo hạnh, những con chữ như
từng giọt máu đào thay cho mực đen uyển chuyển từng nét
trên giấy trắng, đọc lên nghe sao vừa hào sảng lại vừa
bâng khuâng day dứt:
Dấn
thân phiêu bạt giang hồ
Chạnh
lòng quê Mẹ dư đồ Việt Nam
Kìa
thắng tích, nọ danh lam
Máu
xương trang trải, ai làm nên khung?
Đúc
vun khí tiết hào hùng
Hai
vai gánh nặng Quang Trung, Nguyễn Hoàng
Trường
Sơn một dãy hiên ngang
Càng
nhìn càng ngắm muôn vàn thân yêu
Non
sông gấm vóc mỹ miều
Ngàn
năm văn hiến nhiễu điều giá gương
Dù
cho Nam-Bắc đôi đường
Đốt
lò hương nguyện bốn phương một nhà
Sớm
hôm hướng nẻo Phật Đà
Sắc
Không tâm sự niềm xa nỗi gần
Mong
sao giữ vẹn mười phần
Thanh
cao dáng núi, trong ngần vẻ sông
Gấm
non gương nước trăng lồng
Đạo
Vàng- Dân Tộc chiếu hồng muôn Xuân…
Bài
thơ “Vịnh bản đồ Việt Nam” của Ôn lặng
lẽ ứng tác, sau đã được các thầy Minh Thông và Chơn Trí
cho khắc và phết sơn nguyên văn lên một tấm bia đá được
chở từ Núi Sạn (Đồng Đế) mang lên đặt cạnh hòn bộ.
Sau ngày đất nước thống nhất, thỏa nguyện “bốn phương
một nhà”, Ôn rời khỏi chùa Hải Đức, vào hoằng pháp
tại Tu viện Quảng Hương Già Lam ở Gò Vấp- Thành phố Hồ
Chí Minh, để lại sau lưng một hòn non bộ độc đáo cùng
một thi phẩm tuyệt diệu.
Thời
gian trôi đi, Ôn Già Lam cao đăng Phật quốc, rồi chùa Hải
Đức cũng trải qua nhiều đổi thay, qua đợt sửa chữa này
đến cuộc đại trùng tu khác… Hòn non bộ “Bản đồ
Việt Nam” không còn hiện hữu trong khuôn viên ngôi
chùa xưa nữa, và bia đá khắc bài thơ của Ôn cũng từ đó
không biết đã trôi dạt đi về nơi đâu?
May
sao:
“Trăm
năm bia đá dẫu mòn
Ngàn
năm thi phẩm vẫn còn truyền lưu”
Hàng
hậu sinh hậu bối chúng ta vẫn còn được diễm phúc biết
đến bài thơ hiếm quý của một bậc Danh Tăng Việt Nam!
(viết lại theo lời kể của Nữ sĩ Tâm Tấn)
“VỊNH BẢN ĐỒ VIỆT NAM”
CỦA CỐ ĐẠI LÃO HÒA THƯỢNG THÍCH TRÍ THỦ
Khi Nội San Vô Ưu số 36 (05-2009) “Kính Mừng Phật Đản-PL: 2553” được phát hành, tôi đến vấn an và không quên mang vài tập theo để kính biếu Nữ sĩ Tâm Tấn. Nữ sĩ xem thấy có đăng bài viết tưởng niệm Cố Đại lão Hòa thượng Thích Trí Thủ thì rất vui, rất mừng, và nhận những tập Nội san một cách trân trọng quý kính.
Ba hôm sau, tôi nhận được điện thoại của Nữ sĩ, bà nói rằng cần trao đổi một vài điều về bài thơ “Vịnh bản đồ Việt Nam”. Ngay tức tốc, tôi đã có mặt tại nhà Nữ sĩ để nghe lời chỉ giáo. Nữ sĩ nói: “Bài viết hay lắm, trang trọng lắm, đăng vào thời điểm có thể rất nhiều người quên tưởng nhớ đến Ôn, nhưng rất tiếc lại thiếu … chính xác!’. Tôi hơi bị bất ngờ, “choáng”, vì tôi rất “kỵ” cụm từ “thiếu chính xác” khi gắn bó với “nghiệp” cầm bút viết báo 20 năm qua. Không đợi tôi hỏi, Nữ sĩ giở tập Nội san Vô Ưu đã được đặt trên bàn sẵn từ trước, lật ra đến trang có bài viết tưởng niệm Ôn Già Lam, chỉ vào bài thơ “ Vịnh bản đồ Việt Nam”, nói:
- Con đã viết rất hay trong bài rằng “… từng chữ từng câu như rút từ ruột gan, từng ý từng tứ như chắt lọc từ cái Tâm đã thấm nhuần đạo hạnh, những con chữ như từng giọt máu đào thay cho mực đen uyển chuyển từng nét trên giấy trắng…”, vậy thì mình không được phép làm thay đổi, viết sai trật bất cứ một chữ nào trong bài thơ của Ôn. Ở đây, tôi thấy bài thơ khác với nguyên bản đến mấy từ, làm dở cho bài thơ giảm đi một phần giá trị, làm mất đi sự tài tình trong việc sử dụng ngôn từ của một “cao tăng -thi nhân”…
Tôi như đang co rúm người lại, ngồi lắng nghe Nữ sĩ chỉ ra những “hạt sạn” cần phải chỉnh lại cho chính xác, như sau:
- Câu thứ 3: “Kìa thắng cảnh, nọ danh lam”, Ôn Già Lam không dùng “thắng cảnh” (cảnh đẹp nổi tiếng) mà là “thắng tích” (di tích lịch sử nổi tiếng).
- Câu thứ 6: “Hai vai gánh vác Quang Trung, Nguyễn Hoàng”, Ôn không dùng “gánh vác” (gánh lấy công việc khó khăn, nặng nề) mà là “gánh nặng” (nói về một quãng ở trên vai, như trong thơ Nguyễn Công Trứ: “Giang sơn một gánh giữa đồng”).
- Câu
thứ 14: “Sắc Không tâm sự đường xa nỗi gần”,
Ôn không hề dùng “đường xa” mà là “niềm
xa” đi cặp với “nỗi gần” (nỗi niềm
gần xa), bởi nếu dùng “đường xa thì phải
dùng “nẻo gần” mới đúng cặp, mà dùng “đường
nẻo gần xa” thì … dở, hỏng cả câu thơ!
Tôi
ghi chép vào sổ tay, cảm ơn Nữ sĩ, rồi xin cáo từ để
trở về nhà kiểm tra ngay lại bản thảo bài viết tay, so
lại với bản thảo trên máy vi tính, thì biết là mình bị
mắc lỗi. Đến giờ này, tôi vẫn chẳng hiểu nổi thần
hồn của mình để đâu khi viết lại bài thơ của Ôn mà
lại “tự ý” đánh sai đến 3 từ trong bài. Một sai sót
đáng trách! Và, sự sai sót này cũng là một bài học quý
giá nhắc nhở cho người cầm bút rút kinh nghiệm để những
lần sau thận trọng hơn, chính xác hơn.
Tác
giả bài viết xin cung kính cúi đầu tạ lỗi trước giác
linh Ôn Già Lam, chân thành xin lỗi Nữ sĩ Tâm Tấn cùng bạn
đọc ở khắp “đường xa nẻo gần”.
Bài
viết ngắn này xin được phép thay cho lời đính chính của
Ban biên tập Nội san Vô Ưu, được kết thúc bằng bài thơ
“Vịnh bản đồ Việt Nam” của Cố Đại lão
Hòa thượng Thích Trí Thủ đã sửa chữa hoàn chỉnh:
Dấn
thân phiêu bạt giang hồ
Chạnh
lòng quê Mẹ dư đồ Việt Nam
Kìa
thắng tích, nọ danh lam
Máu
xương trang trải, ai làm nên khung?
Đúc
vun khí tiết hào hùng
Hai
vai gánh nặng Quang Trung, Nguyễn Hoàng
Trường
Sơn một dãy hiên ngang
Càng
nhìn càng ngắm muôn vàn thân yêu
Non
sông gấm vóc mỹ miều
Ngàn
năm văn hiến nhiễu điều giá gương
Dù
cho Nam-Bắc đôi đường
Đốt
lò hương nguyện bốn phương một nhà
Sớm
hôm hướng nẻo Phật Đà
Sắc
Không tâm sự niềm xa nỗi gần
Mong
sao giữ vẹn mười phần
Thanh
cao dáng núi, trong ngần vẻ sông
Gấm
non gương nước trăng lồng
Đạo
Vàng- Dân Tộc chiếu hồng muôn Xuân…
Tâm Không Vĩnh Hữu