Mâm Ngũ Quả - Trà Kim Long

04 Tháng Hai 201200:00(Xem: 60223)

Mâm ngũ quả
Trà Kim Long

blankKhông phải ngẫu nhiên mà người phương Tây có nhận xét: “Người Việt Nam coi trọng người chết hơn người sống”. Cứ nhìn vào những kỳ lễ lạt, cúng kính tất sẽ thấy được về mặt nào đó nhận xét trên không phải là không có lý do xác đáng. Tưởng nhớ đến người đã nằm xuống là nghĩ về nguồn cội, là nhớ đến công ơn của những người đã từng lao tâm khổ trí để lại cho người sống còn những thành quả của họ, tinh thần cũng như vật chất nên không thể không trân trọng kính bái, dù những người đó đã từ cõi đời thường ra đi hay từ nơi thế giới huyền vi thần thoại của đời sống tâm linh mà có.

Trong vô số những thủ tục của lễ cúng trang trọng ấy, trái cây là phần phẩm vật không thể thiếu. Trên bàn thờ, ngoài những nghi dụng cần thiết như lư hương, chân đèn…thì phía Đông phải có được bình hoa tươi, phía Tây phải có được cỗ bồng trái cây tốt (Đông bình Tây quả). Tùy theo địa phương, mâm trái cây được chọn lọc từ những loại quả chín đỏ, quý hiếm mà trong khả năng của gia chủ có thể thực hiện được, nhưng thường phải có đủ 5 loại trái cây (ngũ quả) để sắp đan xen vào nhau như hình khối tháp rất nghệ thuật. Nhất là vào những dịp lễ tết, mâm ngũ quả lại càng phải được chọn lọc thật kỹ càng để có thể lưu giữ được thời gian lâu dài mà không phải bị đổi sắc, thối rữa. Nhìn lên bàn thờ thấy có hoa xinh quả đẹp là đã mãn nguyện dù phẩm vật để cúng kính (thức ăn) nhiều khi cũng chỉ là đơn giản.

Năm loại trái cây quý hiếm ấy có nơi là những loại trái lê, trái mận, trái đào, trái lý, trái lựu. Nhưng có nơi lại chọn những loại trái cây theo sự tin tưởng suy diễn thường tình (như người miền Nam thường áp dụng) nhằm cầu mong bình an cho sự sống giữa cuộc đời thường. Đối với những lễ cúng ngày thường việc lựa chọn này không tỏ ra quan trọng lắm, có loại trái cây nào để dâng lên cúng cũng được miễn là phải chín đỏ, tinh tươm. Nhưng vào dịp tết thì đó lại là việc cần phải nghĩ tới vì mang tính chất an bài cho thời vận cả năm của những người trong gia đình. Nên mâm ngũ quả nhất thiết phải là những thứ trái cây như: Mãn cầu, trái dừa (vừa), đu đủ, trái xoài (xài), trái sung (cầu vừa đủ xài theo phát âm của người miền Nam). Tuyệt đối họ không dùng chuối để cúng trong những ngày đầu năm _ nhất là đối với những người theo nghề buôn bán vì sợ “chúi mũi chúi lái” suốt năm.

Trái lại, người miền Trung thì chuối lại là phần trái cây chính được sắp lên cổ bồng để cúng kính tổ tiên ông bà cha mẹ. Nhưng phải là chuối mốc (chuối sứ) và là chuối già còn xanh vỏ mới có thể giữ được độ bền lâu theo thời gian của mấy ngày tết.

Để chuẩn bị cho cổ bồng chuối ngày tết, người ta đã chọn lựa trong vườn nhà những buồng chuối nào tốt nhất, vừa đủ độ già vào những ngày cuối năm rồi đem chặt vào nhà, tỉa nhánh, rửa sạch để cho ráo nước rồi mới đơm (sắp) lên. Nhà nào không có vườn, hay không có được chuối già đúng vào dịp tết thì tìm mua ở chợ. Vào những dịp này chuối được mùa gía đắt như tôm tươi nhưng nhiều khi không có đủ để bán. Cỗ bồng chuối được sắp xoay tròn đều đặn dưới lớn trên nhỏ dần trông thật đẹp mắt. Xen kẽ vài những chỗ còn trống ngay trên đỉnh đầu, sắp xen vào những loại trái cây khác (cũng không ngoài những loại trái cây theo quan niệm “cầu vừa đủ xài, sung mãn”). Điều quan trọng là đơm như thế nào để có thế giữ chặt vào nhau trong suốt thời gian còn chưa hạ cỗ. Tuy chuối là loại trái cây chính dùng trong lễ cúng nhưng họ lại cử ăn nhất trong những ngày tết vì sợ bị “trợt vỏ chuối”, xúi quẩy cả năm.

Đối với những lễ cúng khác như cúng đình, chùa, miếu, mạo hoặc cô hồn các đảng hay trai Tăng thì mâm ngũ quả cũng không kém phần quan trọng, nhưng có điều người ta không sắp trái cây lên cỗ bồng hay lên dĩa, mà sắp vào những chiếc mâm. Khi cúng xong, phần trái cây này phân cho mọi người.

Ngày nay, dù ở miền Trung, chuối gần như không còn được thông dụng để làm quả phẩm chính như trước đây. Đủ các loại trái cây từ nội địa cũng như ngoại nhập đã bày bán nhan nhãn khắp nơi, đủ khả năng cứ lựa chọn mua về sắp bày lên là đã thấy có được mâm trái cây thật bắt mắt trên bàn thờ. Thậm chí, trên bàn thờ nguời ta còn trưng bày những loại trái cây làm bằng nhựa giống như thật để mãi không bao giờ hư. Nhưng mâm ngũ quả gồm có các loại như mãn cầu, dừa, đu đủ, xoài, trái sung… cũng không thể thiếu.

("Tạp chí Đạo Phật Ngày Nay - số 13)


Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
16 Tháng Hai 2015(Xem: 6976)
Từ xưa đến nay, thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam đã lưu tồn nhiều phong tục, trong đó có phong tục nói lời chúc. Thông thường, người ta chúc nhau Tam đa, đó là đa phúc, đa lộc và đa thọ.
15 Tháng Hai 2015(Xem: 6728)
Lác đác ngoài sân tuyết đã tan / Tươm tất ngũ quả bày trên bàn / Sột soạt trên tường trang lịch mới…/ Chợt hay vũ trụ chuyển xuân sang.
13 Tháng Hai 2015(Xem: 6769)
Gần một tuần nay, bắt đầu từ thứ Sáu, 30 tháng Giêng năm 2015 chợ hoa Tết trước khu Thương xá Phước Lộc Thọ trên phố Bolsa (California, Mỹ) đã nhộn nhịp hẳn lên do thời tiết đã có nắng ấm sau một tuần mưa gió lạnh lẽo. Hoa kiểng nhiều loại mới lạ và nhiều hơn năm rồi. Tết cổ truyền hiện diện rõ nhất chỉ có thể thấy ở khu Little Sài Gòn ở miền Nam Cali..
11 Tháng Hai 2015(Xem: 9481)
Tôi đã ưa thích màu nắng ở quê nhà từ những ngày thơ ấu. Nó không thực sự là màu gì nhất định. Có thể gọi màu nắng là màu trắng ngà. Không, không hẳn thế. Bạn không thể nói cho đúng, rằng màu nắng là màu gì. Vì bạn chỉ nhận ra màu nắng khi nó chiếu rọi vào một cái gì, và nó không còn là cái mà chúng ta muốn nói nữa.
10 Tháng Hai 2015(Xem: 13167)
10 Tháng Hai 2015(Xem: 8062)
Xuân là tương lai, Xuân đem đến cho nhân gian bao điều hy vọng, Xuân đem đến cho cuộc đời những ước nguyện ngày sau, Xuân là hoa, là nắng hồng ấm áp, là nụ cười, là sức sống mới vươn lên, xuân là tháng ngày bình yên và hạnh phúc, là thương yêu của vĩnh hằng gửi đến nhân gian. Cho nên thế gian khi xuân đến người người đều chào đón, vui như tết nên mở hội, nên đón Xuân.
09 Tháng Hai 2015(Xem: 6517)
Mùa Xuân đã đến Như Vậy đó! Hãy đến để mà thấy: một đóa hoa vàng đang nở trên bãi cỏ non! Sự sống đang phơi bày một cách bộc trực cho tâm thức Người Khách thưởng lãm.
08 Tháng Hai 2015(Xem: 6257)
07 Tháng Hai 2015(Xem: 9271)
Sau những cơn mưa và giá rét của mùa đông đánh dấu sự chấm dứt trạng thái già cỗi của một chu kỳ tuần hoàn của vũ trụ v à khai sinh một lộ trình mới, tươi, trẻ và đầy sức sống của mùa xuân. Ở đó, vạn vật thay đổi toàn diện từ trong ra ngoài.