Dịch Đại Tạng Kinh Bằng Máy Vi Tính

DỊCH ĐẠI TẠNG KINH BẰNG MÁY VI TÍNH Tin và ảnh: Tuổi Trẻ Thứ Năm, 20/07/2006, 15:28 

Ngày 18-7, tại TPHCM, Viện Nghiên cứu Phật giáo, Trung tâm Nghiên cứu quốc học (Hội Nhà văn VN) đã tổ chức họp báo giới thiệu công trình Việt dịch Đại Tạng kinh bằng máy vi tính của nhóm Tuệ Quang (TQ) - gồm 40 Việt kiều Mỹ, Đức... vừa thực hiện.

Sẽ thành lập một Đại Tạng điện tử

Đại diện cho nhóm TQ, kỹ sư Trần Tiễn Khanh - Việt kiều Mỹ cho biết: Phật giáo được truyền bá tại VN hơn 2.000 năm qua; kinh sách thường được trích từ Hán Tạng nhưng cho đến nay, VN chưa có một Đại Tạng VN (Việt Tạng) hoàn toàn đầy đủ. Vì chữ Hán hiện rất ít người biết mà số lượng kinh điển chưa được dịch còn quá nhiều, nên nhóm TQ cố gắng nghiên cứu trong vài năm qua cách phiên âm, dịch các kinh điển Hán Tạng ra tiếng Việt bằng máy vi tính bởi lợi thế của máy vi tính là phiên âm có thể sai, nhưng không bao giờ sót, vì máy vi tính phiên âm từng chữ một.

Nhóm TQ đã liên lạc với Hội CBETA (Chinese Buddhist Electronic Text Association) ở Đài Loan và nhận được CD Đại Tạng kinh từ năm 2002; nhóm hoàn thành một lập trình để phiên âm các bộ kinh. Lập trình này dùng Từ điển Hán-Việt của Thiều Chửu - cuốn từ điển thường được dùng trong việc học, nghiên cứu Hán học tại VN nhiều năm qua.

Với lập trình trên, nhóm TQ đã hoàn thành việc phiên âm và lược dịch (dịch thô) các bộ kinh trong Hán Tạng (hơn 70 triệu chữ trong 9.035 phiên bản). Tất cả 2.372 bộ kinh trong Hán Tạng được phiên âm và lược dịch bằng máy vi tính trong vòng 28 giờ. Các phiên bản có thể dùng với Microsoft Word và chiếm hết 1.4 gigabyte.

Nhóm đã liên lạc với các vị tăng lữ giỏi chữ Hán, các dịch giả trong và ngoài nước để tổ chức hiệu đính và duyệt xét các phiên bản. Nhóm hy vọng sẽ hoàn thành một Đại Tạng VN trong vài năm tới.

Việt Tạng sẽ còn có thêm các tác phẩm thuộc văn hoá Phật giáo của các vị hoà thượng Thanh Từ, Nhất Hạnh... các từ điển thường dùng tiếng Sankrit, Pali, tiếng Hoa, tiếng Anh. Việt Tạng sẽ gồm 300 tập, mỗi tập dày chừng 1.000 trang.

Nhóm TQ sẽ thành lập một Đại Tạng điện tử để truyền bá miễn phí và rộng rãi qua các phương tiện truyền thông.

Theo GS-TS Lê Mạnh Thát - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phật giáo, lâu nay, một hai vị tăng lữ đã dịch tay Đại Tạng kinh từ tiếng Pali, Hoa ra tiếng Việt, được hơn 39 tập. Nay, với việc sử dụng máy vi tính, thời gian dịch sẽ rút ngắn thời gian, lại tiết kiệm nhân lực.

Triển vọng cho vấn đề phiên âm và dịch văn bản văn hóa cổ

Với công trình phiên âm, lược dịch Hán Tạng thành công, một triển vọng về vấn đề phiên âm và dịch văn bản văn hóa cổ của Việt Nam đang hé lộ. Đây cũng là vấn đề được các nhà nghiên cứu văn hóa, văn học khá quan tâm trong buổi gặp gỡ, trò chuyện.

Về phía Trung tâm Nghiên cứu quốc học, đáp lại sự san sẻ của các nhà trí thức trong, ngoài nước như tiến sĩ Đỗ Hữu Tài, luật sư Võ Văn Quới… đã nêu lên trong buổi họp, GS-TS Mai Quốc Liên, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quốc học, cũng bày tỏ hy vọng về sự kết hợp giữa công nghệ vi tính phiên âm, lược dịch và chuyên môn học thuật sâu, sẽ tạo bước phát triển nhanh chóng hơn trong hoạt động nghiên cứu văn hóa, văn học cổ Hán, Nôm Việt Nam.

Hơn một vạn quyển sách Hán, Nôm còn trong kho sẽ sớm được “giải mã”. Lâu nay, hoạt động của trung tâm nghiên cứu nhiều lĩnh vực của quốc học. Lĩnh vực văn hóa dân tộc hàm nghĩa rất rộng, trong đó có cả việc nghiên cứu Phật giáo, cảm quan Phật giáo trong văn học, nghệ thuật; hoặc vấn đề Phật giáo, Nho giáo trong văn học thời Lý Trần v.v…

Thế nhưng, về việc dịch văn bản cổ vẫn còn khó khăn, do công việc phiên dịch chiếm khá nhiều thời gian nhất là ở khâu dịch nghĩa đen (chưa kể đến việc dịch nghệ thuật). Trong khi, lớp chuyên gia cao niên am hiểu sâu về văn chương, văn hóa cổ của Việt Nam càng ngày càng hiếm!

Vì thế, trong xu thế hội nhập, hiện nay, sự đóng góp về chương trình dịch bằng máy vi tính kinh Hán Tạng ra tiếng Việt và chuẩn bị liên kết dịch sách Hán, Nôm cổ giữa các nhà nghiên cứu trong, ngoài nước dành cho sự nghiệp chung văn hóa dân tộc là những tín hiệu thật đáng mừng và đáng trân trọng.

(Theo Lao Động và Sài Gòn Giải Phóng)