Phải Ăn Cá Mới Có Omega 3? Ds. Nguyễn Bá Huy Cường

Không ai phủ nhận việc ăn cá hoặc sử dụng dầu cá sẽ mang đến cho sức khỏe một “quà tặng” vô giá. Tuy nhiên, vẫn còn một số điều cần phải nói với “lý thuyết” cho rằng “cá là số 1”.

Nếu chúng ta tin tưởng tuyệt đối vào những điều chúng ta được nghe thì dầu cá quả thật là “viên đạn thần kỳ” có thể bắn tan vô số bệnh tật. Gần đây, có rất nhiều nghiên cứu cho thấy rằng dầu cá có một số tác động tích cực lên thị giác, sức khỏe tin mạch, sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ em. Dầu cá cũng được cho là giảm tần suất rủi ro bị dính trầm cảm. Đúng. Nhưng nếu không ăn cá thì sao? Xin được dẫn chứng một thí dụ dễ thấy nhất. Đó là khẩu phần của những người ăn chay. Không một ai ăn chay lại đi ăn... cá. Nếu cho rằng cá là nguồn duy nhất cung cấp omega-3 thì những người ăn chay phải bị dính các chứng trầm cảm, trí thông minh bị hạn chế, mắc phải các bệnh về tim mạch... Thế nhưng, sự thật hoàn toàn ngược lại. Những người ăn chay không những có một bộ não bình thường mà họ còn được xếp vào nhóm người có tỉ lệ mắc bệnh tim mạch thấp nhất thế giới.

Để hiểu rõ vấn đề này thì cũng cần phải hiểu về “hành tung” của dầu cá. Những giá trị tuyệt hảo mà dầu cá mang lại cho sức khỏe là do cá rất giàu các acid béo omega-3 (omega-3 fatty acids) nhất la eicosapentaenoid acid (EPA) va docosahexaenoic acid (DHA). Ca EPA va DHA đêu la nhưn g chât beó thiêt yêu ma cơ thê cân . Thât la may măn cho nhưn g ngươi ăn chay (va cho tât ca chun g ta), ca không chỉ là nguôn duy nhât cung câp cac omega-3.

Một loại omega-3 khác có tên là alpha-linolenic acid (ALA). ALA được tìm thấy trong rau cải, các loại đậu, hạt, đậu nành, quả óc chó (walnut)... Một trong những nguồn cung cấp nhiều ALA nhất là dầu hạt lanh (flaxseed oil), vốn cung cấp các omega-3 nhiều gấp đôi so với cá. ALA được xem là “mẹ đẻ” của tất cả các omega-3 khác. Khi ALA vào cơ thể con người, chúng sẽ được chuyển hóa thành EPA và DHA vốn là 2 loại omega-3 quan trọng có ở cá. Vậy thì ALA có “tuyệt chiêu” nào hay hơn so với EPA và DHA?

Không phải tất cả ALA sau khi được tiêu hóa đều chuyển thành EPA và DHA. Vậy thì lượng ALA không được chuyển hóa thành EPA và DHA sẽ có công dụng gì? Theo các nhà nghiên cứu, ngoài việc được chuyển hóa thành EPA và DHA thì ALA còn được chuyển hóa theo nhiều con đường sinh hóa khác nhau. Một trong những con đường sinh hóa này là sự tạo thành các loại acid béo như acid béo bão hòa (saturated fatty acids) và acid béo đơn chưa bão hòa (monounsaturated fatty acids) trong hệ thống thần kinh. Những nghiên cứu trên động vật cho thấy ALA đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cho da và lông, nhiều nghiên cứu khác cũng đã thực hiện để chứng minh rằng ALA cũng có tác động tương tự trên người.

Khẩu phần giàu ALA thường được gọi một cách “hàn lâm” là bữa ăn Địa Trung Hai (Mediterranean diet). Loai khẩu phần này có nhiều trái cây, rau cải và dầu ô-liu. Không những giàu ALA, bữa ăn Địa Trung Hải còn cung câp cho cơ thê nhiêu hoá chât thưc vât (phytochemicals) và các chất kháng oxy hóa (antioxidants), chất xơ... có tác dụng ngăn ngừa các chứng bệnh về tim mạch.

Ăn cá được thì dĩ nhiên rất tốt. Tuy nhiên, cá không phải lúc nào cũng “dễ nuốt” như ta tưởng. Việc ăn cá cũng xảy ra nhiều vấn đề như săn bắt cá vô tội vạ, hàm lượng cao thủy ngân và các độc tố có trong cá (và dầu cá), sự đội giá cá cao ngất ngưởng sẽ là một rào cản trong việc tiêu thụ cá. Cũng có một số người không chịu nổi mùi cá, nhất là trẻ em. Vì vậy, cũng đừng quá lo lắng vì thiếu omega 3 do không ăn cá. Chúng ta có thể bổ sung omega-3 từ những nguồn thực phẩm khác. Đừng bỏ phí “của giời”, sao không thử ăn những loại rau, quả, các loại hạt giàu ALA như: trái bơ, trái oliu, dâu olive, hat bí, dâu hat lanh...

DS. NGUYỄN BÁ HUY CƯỜNG (Khoa Dược - ĐH Murdoch - Úc)