Tánh Không

TÁNH KHÔNG
Thích Trí Siêu

Thực tướng các pháp là "không", hay nói dễ hiểu hơn là các pháp "không có thực tướng". Vì các pháp ảnh hiện tùy theo người nhìn. Thí dụ như trong kinh thường nói về dòng sông, loài người nhìn vào thì thấy đó là nước có thể uống và tắm rửa, loài rồng thì thấy đó là cung điện nhà ở, chư thiên thì thấy là lưu ly, còn ngạ quỷ thì thấy đó là máu lửa. Dưới mắt các nhà khoa học thời nay thì họ thấy nước là H2O (gồm hai nguyên tử Hydrogen và một nguyên tử Oxygen), và đi xa hơn thì họ sẽ thấy đó không còn là H2O mà là những proton (nhân tử) và electron (điện tử), và đi xa hơn nữa thì họ thấy đó là những hạt neutron (trung hòa tử), positron (dương tử), và electron.

Sự vật không có thực chất hay thực tướng, vì nó hoàn toàn tùy thuộc vào nghiệp lực, trình độ và góc độ của người đứng nhìn (hay chủ thể nhận thức). Vì vậy không thể nói nhất định sự vật là thế này hay thế kia. Thí dụ người nào thích ông A thì sẽ thấy ông A là người tốt, dễ thương, còn người nào ghét ông A thì thấy ông A có nhiều tính xấu. Do đó thực chất hay thực tướng của ông A không hẳn là tốt mà cũng không hẳn là xấu, nói theo kiểu bát nhã thì thực tướng của ông A là "không", "không" ở đây có nghĩa không hẳn là tốt, không hẳn là xấu, vì nó tùy theo người nhìn ông A. Người ta thường nói "thương thì thương cả đường đi, ghét thì ghét cả tông ti họ hàng", câu này nói lên tính cách chủ quan và tương đối của sự thương ghét. Khi thương ai thì ngay cả con đường người đó đi qua ta cũng tưởng tượng ra được những nét đáng yêu. Còn khi ghét ai thì ta ghét luôn cả họ hàng người ấy, mặc dù trong đó có nhiều người tốt. Vậy thì cái gọi là tốt, xấu, phải, trái, đúng, sai, hơn, thua, v.v... tự nó không có những tính chất đó, mà hoàn toàn do người nhìn áp đặt vào một cách chủ quan rồi tưởng lầm đó là sự thật.

Những nhà khoa học, trí thức thường tự hào, tin tưởng khoa học là đỉnh cao trí tuệ của loài người và đáng tin cậy. Nhưng những lý thuyết của khoa học luôn thay đổi và tiến hóa theo thời gian. Những phát minh và lý thuyết của năm xưa nay đã trở thành lỗi thời và không còn đúng hoàn toàn, vậy thì làm sao ta có thể dám chắc những lý thuyết khoa học hiện nay là đúng 100%?

Đơn cử về khoa học vật lý. Năm 1687, Isaac Newton khám phá ra luật hút (gravitation) của trái đất và các hành tinh, cho rằng không gian và thời gian là những thứ cố định, chắc chắn, bất di bất dịch. Đến năm 1905, Albert Einstein phát minh ra thuyết tương đối (relativity), cho rằng không gian và thời gian chỉ hiện hữu một cách tương đối, khiến toàn bộ lý thuyết của Newton bị sụp đổ. Einstein cho rằng không có vật gì có thể đi nhanh hơn tốc độ của ánh sáng, nhưng hiện nay khoa học đã mơ màng thấy có những vật đi nhanh hơn ánh sáng mà họ tạm đặt tên là tachyon. Một nhà khoa học thực sự là người có óc cởi mở, biết đón nhận những quan điểm, lý thuyết của người khác, không cố chấp bảo thủ quan điểm của mình.